ઇસ્કોનની ઓપરેટિંગ સિસ્ટમ વિષે

સેમ ઓલ્ડ બ્રેવ ન્યૂ “ઇસ્કોન”

-કૈલાશ ચંદ્ર દાસ

પ્રથમ લેખ, પ્રથમ વિભાગ
છ ભાગની સીરીઝમાંનો પ્રથમ ભાગ

“…શ્રવણ કર્યા સિવાય, કે સૂચનાઓનું પાલન કર્યા સિવાય, ભક્તિનો દેખાવ નિરર્થક બને છે. અને તેથી ભક્તિમાર્ગમાં તે એક પ્રકારની અડચણ બને છે. તેથી, શ્રુતિ, સ્મૃતિ, પુરાણ અને પંચરત્નના વિદ્વાનોના સિદ્ધાંતો પર ભક્તિ સ્થાપિત થયેલી ન હોય તો, ભક્તિના દેખાવનો તત્કાળ નિષેધ કરવો જોઈએ. અનધિકૃત ભક્તને સાચા ભક્ત તરીકે કદી માન્ય કરવો જોઈએ નહિ.” – શ્રીમદ્‌ ભાગવતમ્ ૧.૨.૧૨, ભાવાર્થ.

“હું તે પણ સમજું છું કે મારી પરવાનગી પહેલાં પણ તાત્કાલિક ક્રિયાઓ બનશે અને તે પણ, આ ‘ભક્તોને જાહેર કર્યા વિના(!)” હું બરાબર અનુસરી શકતો નથી કે કહેવાતા જીબીસી બેઠકનો હેતુ શું છે. તેથી, મેં તાર મોકલ્યો છે, જેની જપ્તી તમને આની સાથે મળી આવશે અને મને જવાબો પન મળ્યા છે. આવા સંજોગો હેઠળ, મારી આ ઉપરાંત સૂચના સુધી હું તમને જીબીસી પુરુષો પાસેથી કોઈપણ નિર્ણયના અવગણી માટે અધિકૃત કરું છું.” – બધા મંદિર પ્રમુખોને પત્ર, એપ્રિલ ૮, ૧૯૭૨

“બહાર જુઓ, બાળક, તેઓ તે બધું છુપાવી રાખે છે. ભગવાન જાણે છે, પરંતુ તેઓ તે ફરી કરી રહ્યા છે.” બૉબ ડાયલૅન, “સબ્ટરેનિઅન હોમસિક બ્લૂઝ”

ભગવાન શ્રી ચૈતન્ય મહાપ્રભુના, કૃષ્ણ ભાવનામૃતના હરે કૃષ્ણ આંદોલનમાં શું છતું થયું છે તે સમજવા માટે, ગાંભીર્યહીનતાવાળા આંદોલનભાસના મુખ્ય સાદૃશ્ય સાથે કેવી રીતે વ્યવહાર કરવો, તે મદદરૂપ બનશે. બનાવટી, કહેવાતા “ઇસ્કોન”ના પ્રેરિત, જટિલ, અને કૃત્રિમ આભાસયુક્ત દુનિયામાં શું થયું છે અને શું ચાલી રહ્યું છે તે સમજવા માટે તેમના ઓપરેટિંગ સિસ્ટમને સમજવાની આવશ્યકતા છે. તે જ રીતે તે અગત્યનું છે કે તે જે પ્રતિકારનો સામનો કરે છે તે બાબત આપણે સ્પષ્ટ દેખાતા મુદ્દાઓને આત્મસાતી કરીએ અને જ્યાં તે સમગ્ર બાબત મથાળું થાય છે–સિવાય, આ સમયે તેને અસરકારક રીતે અટકાવી શકાય તો.

બધો પ્રાધાન્ય તમારા બોધ અને અનુભવ માટે ઉમેરાયેલ

આ ઊંડા વિષયને એક સમાવેશક શૈલીમાં કેવળ એક પુસ્તકની જેમ આવરી શકાય છે, ઓનલાઇન વાચકો માટે બંધબેસતા હપતાની જેમ આ મીમાંસા નથી. યદ્યપિ, આપણે ઉપરોક્ત ત્રણ વિસ્તારોમાં અન્વેષણ કરવાનો પ્રયાસ કરશું. આ ચર્ચાના અભિગમમાં કેટલાક વિગતવારનો સમાવેશ થશે, પરંતુ સૌ-પ્રથમ, એક વ્યવસ્થિત રૂપરેખા પ્રસ્તુત હોવી જ જોઈએ. તેની માટે પ્રારંભિક સમજૂતીની જરૂર છે. જોકે, આજ મથાળું તમામ છ હપતાના ટોચ પર દખાશે, આ મીમાંસાને પોતે ત્રણ લેખોમાં વિભાજિત કરવામાં આવશે, અને બે વિભાગોમાં દરેક વિભાજિત થશે.

એક સાક્ષાત્ બિહામણું મિશ્રણ

“આ હિન્દૂ ધર્મમાં કોઈ ફિલસૂફી નથી. તેથી તે મૃત્યુ પામ્યું છે, કારણકે, આ યુગમાં લોકો ભૌતિક જીવનથી ખૂભ ખૂબ કઠણ બની ગયા છે, અને તેઓને હિન્દુત્વ જેવા લાગણીવશ ધર્મોમાં ખૂબ રસ નથી. લાગણીઓ ક્ષણિક હોય છે, અને તેઓ તદ્દન સુકાઈ જાય છે.” વૈકુંઠનાથને પત્ર, ૪-૨-૭૨

“…તે વ્યવહારિક છે કે તમે આ દિવાલ આગળ જોઈ શકો નહિ, કે જે તમારી અપર્યાપ્ત જ્ઞાન છે, અથવા તમારી ઇન્દ્રિયો અપૂર્તી છે. તમે આ દિવાલ બહાર જઈ શકો એમ નથી, પરંતુ એનો અર્થ એ નથી કે આ દિવાલ આગળ કંઈ નથી. તેથી, જો તમે જાણવા માંગો કે આ દિવાલ આગળ શું છે, તો તમને જાણવું જોઈએ એવા વ્યક્તિથી જેને ખબર હોય છે.” રુમ કૉન્વર્ઝેશન, ૧૩-૨-૭૫

સેકે્રટરી: તે (સાત્રે) કહે છે, અનુસાર, “અસ્તિત્વવાદનો પ્રથમ સિદ્ધાંત છે કે માણસ બીજું કંઈ નથી પરંતુ શું તે પોતાને બનાવી શકે છે, કારણકે માનવ સ્વભાવની કલ્પના કરવા કોઈ ભગવાન નથી.”

પ્રભુપાદ: જો તે જોઈ શકે છે કે માણસ પોતાના વિચારમાં અસ્તિત્વ ધરાવે છે, તો શા માટે નહિ એવો એક સુપરમૅન જે પોતાના વિચારમાં અસ્તિત્વ ધરાવતો હોય અથવા પોતાની ક્ષમતામાં, સંપૂર્ણપણે કોઈપણ વ્યક્તિથી સ્વતંત્ર હોય શકે? સાત્રે ઉપર વિવેચનાત્મક નિબંધ

“યહૂદીઓ કહે છે કે માત્ર તેઓ જ ઈશ્વરના પસંદ કરેલા લોકો છે, પરંતુ આ કયા પ્રકારનો ઈશ્વર છે, જે કેટલાક લોકોને પસંદ કરે છે અને અન્યને તિરસ્કારે છે.” એરિસ્ટોટલ ઉપર વિવેચનાત્મક નિબંધ

વ્યક્તિગત અનુભવથી અને સાથે સાથે આ માર્ગે સાથી પ્રવાસીઓ (જેમાંથી બધા ઘણા વર્ષો સુધી “ઇસ્કોન” ની આસપાસ સક્રિય રીતે જોડાયેલા છે) સાથે જોડાવાથી–અને એ જ પ્રમાણે સંબંધિત વિષયો ઉપર સંખ્યાબંધ લેખો વાંચ્યા અને આત્મસાતી કર્યા પછી—તમારા લેખકનો માનવામાં આવે એવો નિષ્કર્ષ છે કે “ઇસ્કોન” આંદોલન ચાર અલગ પણ હજુ એકબીજા સાથે સંબંધવાળા થાંબલા ઉપર ઊભો છે:

૧) ધાર્મિક અને સંસ્થાકીય વ્યક્તિત્વ અનુસાર “ઇસ્કોન” સીધી પાશ્ચાત્ય હિન્દુત્વ સાથે, અથવા (હવે) તેનાથી બિ-અલગ નહિ તો, જોડાયેલી છે.

૨) દાર્શનિક રૂપાવલી અનુસાર સંસ્થાકીય ઉદેશ્ય અને હેતુઓને પરિપૂર્ણ કરવા માટે “ઇસ્કોન” મુખ્યત્વે વ્યવહારવાદ વાપરે છે અને તેનું પાલન કરે છે.

૩) તેના નેતૃત્વ ભૂમિકાઓમાં વ્યક્તિઓ અનુસાર, તેમના વ્યક્તિગત ઓળખાણની દ્રષ્ટિએ, “ઇસ્કોન” અસ્તિત્વવાદથી ઘેરાયેલી છે.

૪) તેના ચેલાઓ, સામાન્ય લોકો, ફ્રિન્જિઓ, ભૂતપૂર્વ સભ્યો, મૅલકન્ટેન્ટ્સ અને નિકાલજોગ ક્રમ અને ફાઈલ કામદારો સાથે લેવડ દેવડમાં, “ઇસ્કોન”, એક ધિક્કારપાત્ર ક્રિપ્ટો-ટેલમુડિક વલણથી પરસ્પર આદાનપ્રદાન કરે છે.

એક સંક્ષિપ્ત અને સામાન્ય રીતે બીજા મુદ્દાની (ઉપર) ચર્ચા કરીને, પ્રથમ લેખનો, જે આ પ્રથમ વિભાગ છે, હવે મીમાંસાનું એકંદર સૂર અને અવકાશ સજ્જ કરશે. પ્રથમ લેખનો બીજો વિભાગ નોંધપાત્ર રીતે વધુ વિગતો સાથે વ્યવહારવાદ અને “ઇસ્કોન” અંદર તેની હાજરીની ઊંડાણમાં ઉતરશે. બીજો લેખ મુખ્યત્વે સમકાલીન અસ્તિત્વવાદ (ઉપરનો ત્રીજો મુદ્દો) સાથે વ્યવહાર કરશે, જેથી તમે તરત જ સમજી શકશો–જો, તક દીઠ તમે દુર્દૈવીથી “ઇસ્કોન”ના કોઈ મોટા બંદૂકની સંપર્કમાં આવ્યા હોઉ. ત્રીજો લેખ પછી, ચર્ચા કરશે જ્યાં સમગ્ર બાબત મથાળું થઈ રહ્યું છે, અથવા જ્યાં મથાળું થાય છે એવું દેખાવમાં આવે છે, તે દ્રષ્ટિએ કે તેને હવે, જેમાં સ્પષ્ટ કરવામાં આવશે…

“ઇસ્કોન” ત્રિપુટી

“ક્રિયાનું સ્થાન, કર્તા, ઈન્દ્રિયો (જુદાં જુદાં સાધનો), જુદા જુદા પ્રયાસો અને છેવટે પરમાત્મા, આ કર્મમાત્રની સિદ્ધિ માટેના પાંચ કારણો છે.” ભગવદ્‌ ગીતા, ૧૮.૧૪

“દરેક માટે બે ભાગ્ય છે. એક નિયતિ કૃષ્ણ ભાવનામૃતમાં છે અને અન્ય નિયતિ ભૌતિક ભાવનામાં છે. તેથી, જો કોઈ કૃષ્ણ ભાવનામૃતમાં છે તો કૃષ્ણ તેમનું ભવિષ્ય જાણે છે. અને જો તે ભૌતિક ભાવનામાં છે અને તે રીતે કામ કરે છે, તો કૃષ્ણ તેમનું પણ ભવિષ્ય જાણે છે. આ રીતે, જીવનું ભવિષ્ય જાણીને તેની સ્વતંત્ર ઈચ્છા કરવાની શક્તિ પર કોઈ અસર પડતો નથી; કે જે ભૂલભરેલું નિષ્કર્ષ છે.” મધુદ્વિષ, ૧૪-૨-૧૯૭૦

“કે સેરા સેરા. વૉટએવર વિલ બી, વિલ બી. ધિ ફ્યૂચર્સ નૉટ અવર્ઝ ટૂ સી. કે સેરા સેરા. વૉટ વિલ બી, વિલ બી.” ડૉરિસ ડે, “કે સેરા સેરા”

પાશ્ચાત્ય ગુપ્ત વર્તુળોના કેટલાક લાઈનોમાં, માણસ, કર્મ, નસીબ, ભાગ્ય અને સ્વતંત્ર ઈચ્છા જેવા વિષયો અંગે, એક જાણીતા પ્રતીક ત્રિકોણના સહાય સાથે ચર્ચા કરવામાં આવે છે. જેમ તેની કલ્પના કરવી એટલી મુશ્કેલ નથી, અમે કોઈ પણ આકૃતિઓ પોસ્ટ કરીશું નહિ, એટલે કે, તમે રજૂઆતને તદ્દન સહેલાઈથી નજરબંધી કરી શકો છો. ઊસ્પેનસ્કિની લાઈનને લાગતું, જે તત્વજ્ઞાનમાં વૈષ્ણવ સિદ્ધાંત કરતા મયાવાદની ઘણી નજીક છે, આ ત્રિકોણના ખૂણાઓને નિમ્નલિખિત ટાઈટલ આપવામાં આવ્યા છે: ટોચ પર તે ફર્સ્ટ ફૉર્સ કહેવાય છે, નીચે ડાબી બાજુએ સેકન્ડ ફૉર્સ જોવા મળે છે, અને, નીચે જમણી બાજુએ, તે કોણને થર્ડ ફૉર્સ કહેવામાં આવે છે.

ફૉર્થ વે શાળાની ભગવદ્‌ ગીતા સાથે સરખામણીથી, ફર્સ્ટ ફૉર્સમાં કાર્યકર, તેમના ઇન્દ્રિયો ( ), અને કોશિશનો સમાવેશ થાય છે. સેકન્ડ ફૉર્સ ક્રિયાની જગ્યા, એટલે કે, તે સીધી(સતત) અને બદલાતી જતી પર્યાવરણ (પરોક્ષ) હશે. પર્યાવરણમાં બધું જ, જે તે ખાસ પ્રયાસ સાથે જોડાયેલો છે તેનો સમાવેશ થશે, દા.ત., પ્રવાસ દરમિયાન, ઓટોમોબાઇલને સેકન્ડ ફૉર્સમાં સમાવવામાં આવશે–પોતે પ્રયાસનો અભિન્ન અંગ જેમ નહિ. ઊસ્પેનસ્કિની પદ્ધતિમાં ત્રીજો ફૉર્સ બિન-સભાન વ્યક્તિ માટે તેનો ભાવનાત્મક બળ તેમના નસીબ સાથે જોડાયેલો છે; સભાન વ્યક્તિ માટે તે શાળા છે–તે લાઈનમાં શિષ્ય માટે ફૉર્થ વે.

અમારા વૈષ્ણવ શાળામાં, મધવા ગૌડિયા સંપ્રદાયમાં, અમે થર્ડ ફૉર્સ પર જુદો દ્રષ્ટિકોણ ધરાવ્યે છીએ, ઓછામાં ઓછા સંભવિત, આપેલ કોઈપણ વ્યક્તિ માટે. અમે તેમજ મૂળભૂત રેખાકૃતિમાં કંઈક બીજું દાખલ કરશું. અમે ત્રિકોણ ના મધ્યમાં એક બિંદુ મૂકશું, તે બિંદુને ભગવાન વિષ્ણુ કહેવાય છે. ડોટેડ લાઇન્સ આ કેન્દ્રીય (ંબંદુને ફર્સ્ટ ફૉર્સ અને સેકન્ડ ફૉર્સ સાથે જોડશે. જોકે, તે લાઇન મજબૂત હશે જે તેને થર્ડ ફૉર્સ સાથે જોડશે. ભગવાન વિષ્ણુ પ્રૉવિડન્સને રજૂ કરે છે, નિયતિથી જાણીતી રીતે અલગ, જોકે તેમણી સામગ્રી નિયતિ પર મંજૂરી હશે.

નેવુંના દાયકામાં સૅન એન્ટોનિયોમાં, ત્યાં (સંક્ષિપ્તમાં) વન ડેસ્ટિની નામવાળી એક લોકપ્રિય રેગે બેન્ડ હતી. તે ઘણા લાખો દ્વારા રાખેલા દૃષ્ટિકોણને પ્રસ્તુત કરતી હતી, જે પચાસના દશકની અંતમાં પણ હાજર હતી, જેમ પોપ ગીત જે મીસ. ડે દ્વારા પ્રસિદ્ધ કરવામાં આવ્યું હતું, તે ગીતના શબ્દો દ્વારા સૂચવાયેલ છે. આ તર્ક નીચે પ્રમાણે જાય છે: કેમકે કંઈક બને છે, તો તેનો અર્થ થાય કે તેનાથી ભિન્ન બાકીનું બધું થયું નહિ. એવા તરીકે, જે થાય છે તે થવું જ જોઈએ, એટલે કે, તે નિર્મિત અને નિયત છે. માર્ક ટ્વઇન તેના ઘડપણમાં આ પરિપ્રેક્ષ્ય પર આવ્યો હતો, જે સામાન્ય રીતે પ્રારબ્ધમાં માન્યતા તરીકે સમજવામાં આવે છે; તે તેમને ખૂભ નિરાશવાદી કરી હતી.

કોઈપણ સમજાવટનો કોઈપણ આ નિષ્કર્ષ પર પહોંચી શકીશે, પરંતુ થીમની એક ચલ ઇશ્વરવાદી દ્વારા પણ વિચારી શકાય છે. કારણકે ભગવાન સર્વજ્ઞ છે, તેઓ બધું ભૂતકાળ, વર્તમાન અને ભવિષ્ય જાણે છે. ખરેખર, આની સીધી ભગવદ્‌ ગીતામાં પુષ્ટિ થઈ છે, ૭.૨૬: “હું ભૂતકાળમાં થઈ ગયેલાં, વર્તમાનમાં જે છે અને ભવિષ્યમાં જે થવાનાં છે તે સર્વ ભૂતોને જાણું છું. પણ મને કોઈ જાણતું નથી.” એવા તરીકે, કારણકે ભગવાન જાણે છે શું થવાનું છે, તો પછી તે એક આધ્યાત્મિક લોક હોવો જ જોઈએ. જોકે, તેમની ભવિષ્યની જાણકારી, આપણે શું કરવાનું નક્કી કરશું કે નહિ કરશું, તે સંબંધિત આપણી વ્યક્તિગત સ્વતંત્ર ઇચ્છા સાથે દખલ કરતી નથી, જેમ તે પત્રમાંથી, ઉપરોક્ત ફકરોમાં શ્રીલ પ્રભુપાદે પુષ્ટિ આપી છે.

ત્રિકોણાકાર રેખાકૃતિ વિશે તે મહત્વનું છે કે તે કેવી રીતે ભૌતિક પ્રકૃતિ, સ્વતંત્ર ઇચ્છા અને સંપૂર્ણ સત્યના કાયદાઓ પર લાગુ પડે છે. મહત્વનું તે પણ છે કે કેવી રીતે ત્રિપુટી બહાર ભજવે છે, ક્યાં તો અતીન્દ્રિય રીતે કે બનાવટના (“ઇસ્કોન”) અનુસાર. સાચા જ્ઞાનવાદી માટે ફર્સ્ટ ફૉર્સ થર્ડ ફૉર્સ સાથપ બંધબેસે છે; તેઓ સંપૂર્ણ સંવાદિતા છે. આ પ્રૉવિડન્સને લાગુ પડે છે અને અત્યંત શક્તિશાળી છે. તે કેટલીકવાર—પૂર્ણત: વિવિધ પરિસ્થિતિઓમાં–આંશિક રીતે નિયતિને લાગુ પડે છે, અને તે ઉદાહરણોમાં, એ જ પ્રમાણે તદ્દન શક્તિશાળી છે.

એક શુદ્ધબુદ્ધિપૂર્વક લાઇનમાં શિષ્ય માટે–અને, જેમ ઉલ્લેખ કર્યો છે, અમે વૈષ્ણવ સંપ્રદાયનો અહીં ઉલ્લેખ કરી રહ્યા છીએ–તે ગુરુના સૂચના અનુસાર કામ કરે છે. ગુરુ સાક્ષાત્-હરિ છે, ભગવાન વિષ્ણુનો પ્રતિનિધિ છે. પરિણામે ફર્સ્ટ ફૉર્સ ર્ત્ડ ફૉર્સ સાથે મેળ ખાય છે, જે સેન્ટ્રલ પૉઇન્ટ, પરમાત્મા દ્વારા મંજૂર અને નિયંત્રિત છે.

આવો એકબીજા સાથેનો સંબંધ, સેકન્ડ ફૉર્સ પર હાજર જબરદસ્ત પ્રતિકારને કાબુ કરી શકે છે. એક સારું ઉદાહરણ હશે, કેવી રીતે કુરુક્ષેત્રનું યુદ્ધ અમલમાં મૂકાયું. પાંડવો ૧૧:૭ થી વટાવી હતી; અને શ્રેષ્ઠ યોદ્ધાઓ બીજી બાજુ પર હતા: ભીષ્મ, દ્રોણ, કર્ણ. આ પાંડવો બાજુ પર, કેટલાક ભીષણ યોદ્ધાઓ હતા, પરંતુ વિશિષ્ટ લાભ એ કૌરવોના તરફેણમાં હતી. છતાં કારણકે યુધિષ્ઠિર અને તેમના ભાઈઓ ભગવાન કૃષ્ણ સાથે જોડવામા આવ્યા હતા, ખૂભ ભારે નુકસાન હોવા છતાં પણ તેઓ અઢાર દિવસમાં સેકન્ડ ફૉર્સને કાબુ કરવામાં સક્ષમ બન્યા હતા. સત્યમ એવ જયતે. સત્ય વિજયી છે.

ઓછામાં ઓછું છેવટે.

તેમ છતાં, વસ્તુઓ ઘોર અંધારાવાળુ બની જાય છે, જ્યારે આપણે તે બનાવટને ધ્યાનમાં લઈએ છીએ, જે ગુરુ-શિષ્ય પરંપરાના સિદ્ધાંતનો આભાસ અથવા કે પ્રતિબિંબ છે. આવા કિસ્સાઓમાં, ઉપરી સપાટી પર તે દેખાય છે કે ફર્સ્ટ ફૉર્સ થર્ડ ફૉર્સ સાથે બંધબેસે છે; જોકે તે હકીકતનો મુદ્દો છે કે તેઓ ભિન્ન છે. તફાવત એ છે કે તે સ્તર ખૂબ લાગણીશીલ છે અને બનાવટી, કહેવાતા “ઇસ્કોન”ના ટ્રાયમ્ફલિસ્ટો લાગણીઓની (ભાવ-સિન્ધુ) દરિયામાં નિમજ્જિત છે. આ ધર્માંધ તે ચોક્કસ નિશ્ચિતતા સાથે માને છે કે તેમની કલ્ટ ભગવાન ચૈતન્યની આગાહીને પૂરી કરશે, જેમ કે, હરે કૃષ્ણ આદોલન ટૂંકા સમયમાં વિશ્વના દરેક નગર અને ગામમાં ફેલાશે–અને કે તેમની સંસ્થા તેનાથી બિ-અલગ છે. તદનુસાર, દરેક જે તેમને સામે છે હવે–અને ખાસ કરીને આમા તે ભક્તોનો સમાવેશ થાય છે, જેઓ તેમની સામે ઉપદેશ આપે છે–તેઓ પરાજય માટે નીમાયેલા છે. અન્ય શબ્દોમાં, આવા તમામ વ્યક્તિઓ પણ સેન્ડ ફૉર્સના ભાગ છે, ઉચ્ચ નિયતિ દ્વારા નિર્મિત, તેઓ “ઇસ્કોન”ના ટ્રાઅમ્ફલિસ્ટ તરંગ હેઠળ જ્યારે ડેમ તૂટશે ત્યારે કચડી શકાય છે.
અમારો સંપૂર્ણપણે અલગ દ્રષ્ટિકોણ છે. આ કરતાં વધુ, અમે અમારા બધા વાચકોને તે જણાવા માંગીએ છીએ, કે “ઇસ્કોન”માં ફર્સ્ટ ફૉર્સ થર્ડ ફૉર્શ સાથે મેળ ખાતો નથી. આ “ઇસ્કોન” ત્રિપુટી એક વિવિધ કામગીરી છે.

તેમના પ્રયત્ન, ઓપરેટિંગ સિસ્ટમ, વર્તમાન ફિલોસોફિકલ ફેરફાર અને તેમના વલણ, ખરેખર અંતિમ ઉત્પાદન શું થશ તેનું સૂચક નથી—જો “સોસાઇટી” તેના સામે ગોઠવી, તમામ ખૂબ મહાન દળોને (આ સમયે) કાબુ કરી શકે તો. તે દળો ક્ષય થવા જોઈએ નહિ; ખરેખર, તેઓને મજબૂત બનવાની આવશ્યકતા છે, પરંતુ તે શુદ્ધબુદ્ધિપૂર્વક રીતે કરી શકાય.

તે, આ મીમાંસાનું એક હેતુ છે. અમે માંગીએ છીએ, વાસ્તવિક બૌદ્ધિકો અને વાસ્તવિક ઇસોટેરિસ્ટ્સ અને વાસ્તવિક જ્ઞાનવાદીઓને, ખાસ કરીને અમેરિકામાં, જાણકાર પુરુષો અને સ્ત્રીઓ બને–સમજવા માટે કે જ્યાં “ઇસ્કોન” છે અને જ્યાં તે મથાળું છે. તે વચ્ચે એક વિરોધાભાસ છે કે હવે તે શું છે (જ્યારે તમે બધા ધુમ્મસની પાર જઈ શકીશો) અને આખરે તે જ્યાં જઈ રહ્યું છે. તે જ્યાં મથાળું છે તે ત્રાસદાયક સ્થળ છે, પરંતુ પરિસ્થિતિને તોડી શકાય છે.

આ દસ્તાવેજના ત્રીજા લેખમાં, અમે બધા પ્રયત્નો કરીશું તે રજૂ કરવાની સંબંધમાં જ્યાં “ઇસ્કોને” તેની સ્થળ સુયોજિત કરી છે. શું આ સભાન છે અથવા નથી તેના નેતાઓ અને ત્રીજા-સોપાનક ધર્માંધના ભાગે, તે થોડુંક જ મહત્વનું છે; તમે કદાચ સભાન હોઉ નહિ જ્યારે એક ભીનું-સ્વપ્ન અનુભવો છો, પરંતુ તમે જ્યાં ગયા હતા તે જાગૃતિ પર સ્પષ્ટ છે. જો “ઇસ્કોન” ચકાસાયેલ નહિં રહેશે તો પરિણામ શું હોય શકે છે તે બાબત આપણને એક ઝલક મળી શકે છે–અને તેની ગતિ ઉલટાવી—અને તે દ્રષ્ટિ કોઈપણ સ્તરે જરાય સુખદ નથી. તમને આ જાણવાની જરૂર છે, અને, જો તમે આ સિરિઝને વાંચવા ચાલુ રાખશો તો તમને સ્પષ્ટતા સાથે ખબર આવશે.

જોકે, હવે અમને તે માટે ફાઉન્ડેશન ઉભો કરવો જોઈએ, જેમ કે, તેમના ફર્સ્ટ ફૉર્સની સમજણ, જેમ ઉપરોક્ત ચાર થાંબલામાં સ્પષ્ટ કર્યું છે. તેના અંદરખાનેથી ચાલતી સૂક્ષ્મ પ્રવૃત્તિઓને ઓળખવા માટે આપણે તેમના વર્તમાન ઓપરેટિંગ સિસ્ટમને જોવાની જરૂર છે. આપણે અહીં સંગઠિત ધર્મ સાથે વ્યવહાર કરી રહ્યા છીએ, પરંતુ વર્તમાન ઓપરેટિંગ સિસ્ટમ, કેટલાક અંશે તેને ઢાંકે છે. તેઓ તેને છુપાવી રાખવાની પ્રયાસ કરી રહા છે. તેઓ તે વિચારી રહ્યા છે કે પ્રતિકાર છેવટે ભળી જશે, અને આવા પૂર્વધારણામાં તેઓ અમુક બુદ્ધિ વિના નથી. જ્યાં સુધી દિવ્યત્વતાની વાત છે, અમે વિચારી રહ્યા છીએ કેતે વધારે સારું પરિણામ ઉત્પન્ન કરશે, જો “ઇસ્કોન” ને પોતે ચૂર કરી શકાય તો; જે સંપૂર્ણ રૂપે સુધારણા તબક્કાની બહાર છે. કંઈક ઘટિત થવા માટે નીમાયેલું છે અને અમે જોઈ રહેશું જે બાજુ જીતશે. સત્યમ એવ જયતે.

કાવતર અને યોજના

“મને લાગે છે કે શ્રેષ્ઠ બાબત તે છે જો જીબીસીના સભ્યો હંમેશા પોતાની ઝોનમાં સંકિર્તન પક્ષ પર મુસાફરી કરે અને એક ગામથી બીજા ગામે જાય અને મંદિરોની મુલાકાત કરે તે જોવા માટે કેવી રીતે વિદ્યાર્થીઓ શીખી રહ્યાં છે–અને મારા કામ કરવા. આ રીતે, તેઓ નીચે બેસીને કાવતર અને યોજના કરવાની ઝોકને ટાળી શકશે…” કરણધરને પત્ર, ૪-૫-૭૨

“મને તમારા પત્રો પ્રાપ્ત થયા છે, ડેટેડ ઓગસ્ટ ૧૩ મી અને ૧૫ મી અનુક્રમે, અને કેટલાક ફાળ સાથે સમાવિષ્ટો નોંધી છે. મને આ બધી વસ્તુઓ સાંભળવી ગમતી નથી, હવે હું માંગુ છું કે તમે બધા સહકારથી અને ખૂબ જ પ્રમાણિકપણે કરશો, તે આપણી પ્રક્રિયા છે. એમ નહિં કે આપણે હંમેશા કાવતરું અને યોજના કરશું…” મધુદ્વિષ સ્વામીને પત્ર, ૨૪-૮-૭૨ ( )

“મને ખબર છે તમે શું વિચારી રહ્યાં છો: શું તેણે છ ગોળીબાર કર્યા, અથવા માત્ર પાંચ? આમ જોતા સાચુ કહું તો આ બધા ઉત્તેજના માં હું પોતે બેદરકાર રહ્યો છું. પરંતુ આ ૪૪-મેગ્નમ છે, વિશ્વની સોથી શક્તિશાળી હૅન્ડગન છે–અને તમારા માથાને ખૂબ સહેલાઈથી ઉડાવી શકીશે–તમને પોતાને એક પ્રશ્ન પૂછવો જોઈએ: શું હું પોતાને નસીબદાર માનું છું?” શું તમે પણ એવું માનો છો? પંક!” ઇનસ્પેક્ટર કૉલઘન, ડર્ટી હૅરી

એવું વિચારવું કે છેલ્લા ત્રીસ-વત્તા વર્ષોમાં “ઇસ્કોન” અંદર જે થયું તે આકસ્મિક હતું, તો તે ખોટી રીતે વિચારવું તેમ છે. અલબત્ત, એમ નથી કે બધું સંપૂર્ણપણે પૂર્વ આયોજિત હતું–આટલા વર્ષોમાં મુખ્ય આંચકો (બનાવટી સંસ્થા દ્વારા સહન કરેલી) પોતાની જાતે જ તે કલ્પનાને વીખરાવવામાં પર્યાપ્ત છે. જોકે, તે ઓપરેશન, ૧૯૭૮ માં અગિયાર વેષધારી મહાભાગવતોથી શરૂ થઈને, એક વ્યવહારિક ફિલોસોફિકલ ફેરફાર દ્વારા વ્યક્ત કરાઇ હતી—અને, તદ્દન પ્રમાણિકપણે, તે તેમના માટે ખૂબ સારી રીતે કામ કર્યું હતું. તેઓને ઓછામાં ઓછું થોડુંક નસીબદાર લાગ્યું હોવું જોઈએ કે તેઓ, તે હદ સુધી તેને ખેંચવામાં સક્ષમ બન્યા હતા અને જે સમયગાળા માટે તેવું કરવામાં તેઓ સક્ષમ બન્યા હતા, છતાં તે રસ્તા પર ખૂબ દૂર ગયા હતા.

તે મૂળ અગિયાર તમામ અમેરિકનો હતા, અને તેમાંથી અડધા ઉપરાંતના સેમિટિક વંશના હતા. વ્યવહારવાદનું સ્વભાવથી ટેલમુડિક મૂળ નથી, પરંતુ તે અનન્ય રીતે અમેરિકન છે, તેની સ્થાપનામાં ખાસ કરીને છે. તે વિરોધી-વેદિક અને વિરોધી-વૈષ્ણવ પણ છે, પરંતુ તેના ઉપયોગિતાવાદી જોડાણના કારણે, તેને બેશક સહેલાઈથી ઢાંકી શકાય છે. વિલિયમ જેમ્સ અનુસાર:

“સત્ય એક વિચાર હોય છે. એ વાત સાચી બને છે, સાચું કરવામાં આવે છે, ઘટનાઓ દ્વારા. તેની સત્યતા, હકીકતમાં એ મહત્વની બનાવ છે…આપણું સત્યને લક્ષમાં લેવું, બહુવચનમાં સત્યોને લક્ષમાં લેવું તેમ છે…સામાન્ય માત્ર આ ગુણવત્તા ધરાવતી, કે તેઓ ચૂકવે છે…” વિલિયમ જેમ્સ, વ્યવહારવાદ

જેમ્સનું પ્રજનક કામ વ્યવહારવાદ પ્રકાશિત અને વિતરિત કરવામાં આવ્યું હતું અને ૧૯૦૭ માં ફિલોસોફિકલ પ્રજાનું ધ્યાન ખેંચ્યું હતું, તે જ વર્ષે અમેરિકામાં પ્લાસ્ટિકની શોધ પણ કરવામાં આવી હતી. આ એક સાથે થયું છે કારણકે વ્યવહારવાદ પ્લાસ્ટિક લોકો માટે છે, વ્યક્તિઓ જે ખોટી રીતે માને છે કે તટસ્થપણે અથવા આત્મલક્ષી રીતે કોઇ નિયત પૂર્વસિદ્ધ સત્ય નથી, કે સત્ય આપેલાં પરિસ્થિતિઓની એક રચના છે, આવા પરિસ્થિતિઓમાં વિચારોની પ્રદર્શન છે–કે સત્ય જટિલ બાહ્ય અવસ્થા દ્વારા નક્કી થાય છે.
તે પણ કોઈ અકસ્માત નથી કે જેમ્સે તેની પુસ્તક જોન સ્ટુઅર્ટ મીલને સમર્પિત કરી છે( 3). વ્યવહારિક રીતે કહેવાતા સત્યને નક્કી કરવામાં વ્યક્તિગત રસ (કે જે જેમ્સે જણાવ્યું હતું કે માણસમાં તે જ માત્ર પૂર્વસિદ્ધ એન્ટિટી છે) તમામ બૌદ્ધિક પ્રક્રિયાઓ માટે દિશામાન છે. આમ જોતા, બૌદ્ધિક સંતોષ એવા પ્રમાણભૂત ચુકાદો પર આધારિત છે જે ચકાસાઈ છે માત્ર કેવી રીતે વસ્તુઓ સાપેક્ષ જગતમાં અસરકારકતા, ઔચિત્ય અને કાર્યક્ષમતાની દ્રષ્ટિએ બહાર ભજવે છે.

આ ફિલસૂફી માં સંપૂર્ણ સત્ય જરાય નથી, પરંતુ તેવું જણાવું કે કોઇ સંપૂર્ણ સત્ય નથી તો તે તેના અસ્તિત્વને અસ્વીકાર કરવાની જાહેરાત છે. કૃષ્ણ ભાવનામૃતનું હરે કૃષ્ણ આંદોલન તેના પ્રક્ટિશનરો અને તેમા રસ ધરાવતા લોકોને વ્યક્તિગત દિવ્યત્વ દ્વારા સંપૂર્ણ સત્ય મારફતે લઈ આવા માટે છે. ભગવાન શ્રી ચૈતન્ય મહાપ્રભુના આંદોલનમાં આ સંપૂર્ણ સત્યને સમજવા માટે એક વ્યવસ્થિત પદ્ધતિ અથવા ભક્તિ પ્રક્રિયાનો સમાવેશ થાય છે, અને તે કોઈ નાની ભાગમાં નહિં, નિયત સિદ્ધાંતો, નિયમો અને નિયમનોનું પર આધારિત છે. તેની ઉત્પત્તિ ખરેખર શાશ્ચત છે અને તેની આવશ્યક મીમાંસા સંબંધી સત્યો ક્યારેય અંત ન આવે એવા અસ્તિત્વમાં આવેલા છે. આ આંદોલનમાં સ્વરૂપ, તત્વ અને સિદ્ધાંતનો સમાવેશ થાય છે અને આ તમામ સત્યો તમારા અંદર છે. તેઓ અનંત કાળ માટે છે, તમારામાં આ જ્ઞાન પૂર્વસિદ્ધ છે. જોકે, હવે તે આવરાયેલ છે.

સચ્ચાઈની આ સંપૂર્ણ વિભાવના સમગ્ર અનુભવીઓે અને તેમ જ વ્યવહારવાદીઓ દ્વારા વિરોધ કરવામાં આવે છે. ખરેખર, આ બે બનાવટો એક બીજા સાથે સંબંધિત છે અને વિલિયમ જેમ્સ તેથી પોતાની જાતને “ક્રાંતિકારી અનુભવી” કહે છે. બંને મીલ અને જેમ્સ પોતાને સચ્ચાઈથી મુક્ત કરવા માંગે છે, જેમ્સના શબ્દોમાં:

“(વ્યવહારવાદ) અમને મુક્ત કરે છે…નિયત સિદ્ધાંતો, બંધ સિસ્ટમો અને ઢોંગી નિરંકુશો અને મૂળોથી.” (4)

બનાવટી કહેવાતી “ઇસ્કોન”ના ખોટા નેતાઓએ વર્ષો ઉપરાંત બિનગણતરીલાયક પ્રસંગોએ દર્શાવ્યું છે કે તેમના વિશિષ્ટ દ્રષ્ટિકોણથી તેમના તમામ “સાચા” વિચારો કાર્યાત્મક છે માત્ર ત્યાર સુધી જ્યાર સુધી તેમના વિચારો સંતોષકારક પરિણામો અને/અથવા વિશ્વ અને નાણાં સાથે સંબંધ લાવે છે–અલબત્ત, સંતોષકારક પરિણામો, તેઓ “ઇસ્કોન”ના નેતાઓને ખુશી આપવાના દ્રષ્ટિએ. આ તેમનું વ્યવહારવાદ છે; તેઓ તેને યજમાન સંસ્કૃતિ પરથી ઉપાડ્યું છે અને તેઓ તેના સારા પ્રતિનિધિત્વ છે. તેમના કાર્યાત્મક મનોવિજ્ઞાન ફિલોસોફિકલ ફેરફાર સાથે ફીટ થઈ જાય છે જે “ઇસ્કોન”નું મધરબૉર્ડ છે અને તે સૌથી વધુ, ચોક્કસપણે ઉપેયોગિતાવાદનું એક સ્વરૂપ છે. તેઓ જબડાતોડ જવાબ આપશે કે ઉપયોગીતા સિદ્ધાંત છે અને આ પ્રકારની “ઉપયોગિતાવાદ “કૃષ્ણ માટે” છે. અમે અન્યથા ધાર્યે છે.

સત્ય પ્રયોગમૂલક ચકાસણી દ્વારા ભૌતિક વિશ્વમાં નક્કી થતું નથી; આ સત્ય ફક્ત છે. આપણી પ્રક્રિયા સાક્ષાત્કારની છે, એટલે કે, સત્ય પ્રગટ થાય છે. અને તે કેવી રીતે પ્રગટ થાય છે? તે આખરે સંપ્રદાયના પ્રતિનિધિ, અસલી ગુરુને સતત સુખપ્રદ કરવાથી પ્રગટ થાય છે. પ્રભુપાદ નિર્વિવાદ પણે ઘટાડાવાદી વિચારનું તિરસ્કાર કરતા જે તમામ આંતરિક માન્યતાઓ અને માળખાગતને પ્રેક્ષક મન દ્વારા જોવામાં આવે છે તેવા અર્થ માહિતીમાં ઘટાડે છે. તે હકારાત્મકવાદ છે, અલબત્ત, પરંતુ ખરેખર પ્રયોગમૂલકથી ખૂબ અલગ નથી. વ્યવહારવાદ પ્રયોગમૂલક સાથે સંબંધિત છે, જોકે તે (વ્યવહારવાદ) અર્થમાં માહિતી હસ્તગત કર્યા પહેલાં અમુક મર્યાદિત વ્યક્તિલક્ષી જ્ઞાનને પહેલાં માન્ય કરે છે.

વ્યવહારિક પ્રક્રિયા માં, અર્થમાં માહિતી પૂછપરછ માટે ઉદ્દીપક છે. વ્યવહારવાદ પવિત્ર શાસ્ત્રોને માન્ય કરતી નથી, અલબત્ત, અને રચના પહેલાં ઇન્દ્રિયો દ્વારા અનુભવ કરેલા સંપૂર્ણ સત્યને તે માન્ય કરતી નથી. વ્યવહારવાદો માટે તે જરાય મહત્વનું નથી જ્યાંથી વસ્તુઓ ઉત્પન્ન થઈ છે, પરંતુ જ્ઞાનવાદીઓ માટે તે સૌથી મહત્વનું છે. વ્યવહારવાદીઓ માટે શું મહત્વપૂર્ણ છે તે વિચારો અને માન્યતાઓના પરિણામો. આ પરિણામો, એવું કહેવાય છે, કે સાબિત કરે કે કોઈ વિચાર સાચું કે ખોટું છે. આ ઘોર નકામી વસ્તુ છે!
હું તમને એક મૂર્ત ઉદાહરણ આપવા માંગુ છું કે કેવી રીતે આ વિરોધી સિસ્ટમો બહાર પડે છે. તે એક ટુચકોના સ્વરૂપમાં છે જે એક ભક્તે, જે તે સમયે ત્યાં હતો, મને કહ્યું હતું. હું વાર્તાને માનું છું, અલબત્ત તેને સેકન્ડ હૅન્ડ પ્રાપ્ત કરી હતી. આ ભક્ત અનુસાર, ન્યુ યોર્ક સિટી માં, આંદોલનના ખૂબ જ શરૂઆતના દિવસોમાં, પ્રભુપાદ ન્યુ યોર્ક માંથી નવા પ્રસ્થાપિત સાન ફ્રાન્સિસ્કો મંદિરે (તેમની બીજી મંદિર) ભક્તિમય સાધનસરંજામનો એક પેકેજ મોકલવા માંગતા હતા. આ પેકેજ અંદર શું હતું તે અનિશ્ચિત છે; તે કરતાલ, ધૂપ વગેરે હોઈ શકે છે. મને ખાતરી નથી, પરંતુ તે મામૂલી છે.

તે બોક્સને કાળજી વિના ભરવામાં આવ્યું હતું અને મુશ્કેલીથી તેને એ રૂપમાં ટપાલથી રવાના કરી શકાય. એક ભક્તે પ્રભુપાદને પૂછ્યું હતું કે શું તેને પૉસટ ઓફિસ લઈ જવા પહેલાં ફરીથી પેક કરવું જોઈએ. તેમણે ખાસ કહ્યું હતું કે તેમ કરવું નહિ. અલબત્ત, તેમના હુકમનો વ્યવહારિક કારણો લીધે અનાદર કર્યો હતો. આ ભક્તોને જાહેર કર્યું ન હતું. શું આ આંદોલન અંદર બેઈમાની દાખલ થવાની શરૂઆત હતી? શું આ બિંદુ હતો જેમાં વ્યક્તિત્વ કલિએ આજ્ઞાપાલનને વ્યવહારિક વિવારણાઓ સાથે બદલી નાખ્યો? આપણે તે ક્યારેય જાણી શકીશું નહિ પરંતુ આ રસપ્રદ ટુચકો અનુસાર અમને જણાવ્યું છે કે પેકેજ તેના સંબોધવામાં આવેલા ડિલિવરી બિંદુએ અખંડ પ્રાપ્ત થયો હતો.

હવે, શું આ પેકેજને પૉસ્ટ ઓફિસ લઈ જવા વખતે આ હુકમની અવજ્ઞા કરવામાં સામેલ ભક્તો સાચા અથવા ખોટા હતા? પરિણામ અનુસાર, વ્યવહારિક દેખાવે તેઓ યોગ્ય હતા, કારણકે તેમની ક્રિયા સાચી (અસરકારક) સાબિત થઈ હતી. જોકે, અમે એક વૈકલ્પિક સમજૂતી ઓફર કરીએ છીએ. હા, તે કાલ્પનિક છે, તેમ છતા પણ, વાસ્તવિક છે.
અમારી પ્રક્રિયા શ્રદ્ધા, પ્રતીતિ અથવા વિશ્વાસ પર શરૂ થાય છે. અલબત્ત, ઘણા ભક્તો માટે જોકે, મોટા ભાગના નહિ તો, ત્યાં આ પહેલાં કંઈક છે જે, જોકે સાધન ભક્તિનો તકનિકી ભાગ નથી પરંતુ જરૂરી છે. તેને અજ્ઞાત-સુક્રિતી કહેવાય છે. તે અજ્ઞાત પવિત્ર પ્રવૃત્તિ છે જે ભક્તિમય સેવામાં જોડે છે અને તેથી તેના જ્ઞાન વિના સંપ્રદાય સાથે જોડાય છે. જ્યારે પ્રર્યાપ્ત અજ્ઞાત સુક્રિતી ઉપાર્જિત થાય છે, ત્યારે કોઈ વ્યક્તિ પ્રક્રિયામાં આશ્રય લે છે.

હવે, જીવન-મુક્તા બધું જાણે છે: તે બધું જાણે છે જે પરમાત્મા તેને જાણવા માટે ઈચ્છે છે, અને પરમાત્મા ચોક્કસપણે બધું જાણે છે. પ્રભુપાદ જીવન-મુક્તના સ્થિતિની પેલી પાર હતા. જેથી, અમારા અનુમાનિત અનુસાર, અમને કહે છે કે પ્રભુપાદ મંદિર નજીકના સ્ટેશન ખાતે એક પૉસ્ટલ કાર્યકરને જાણતા હતા કે તેમના એક પુસ્તકો માટે ચૂકવણી કરી હતી, તેને ધ્યાનપૂર્વક વાંચતા હતા અને ગંભીરતાથી વિચારણા કરી રહ્યા હતા કે પ્રભુપાદનો આંદોલન ખરેખર આ ગ્રહ પર ભગવાનનું સંપૂર્ણ રજૂઆત હોઈ શકે છે. તેમ છતાં, આ માણસે મંદિર આવા માટે, એક વ્યાખ્યાનને પદ્ધતિમાં ગ્રહણ કરવા, તે અનુભવ કરવું કે તેઓ ગુરુની હાજરીમાં હતા અને ભક્તિમય સેવાની શરણે જવા માટે હજુ પૂરતી અજ્ઞાત-સુક્રિતી ઉપાર્જિત કરી ન હતી.

એવા તરીકે, પ્રભુપાદ તે પણ જાણતા હતા કે આ પૉસ્ટલ કાર્યકર તેના સ્ટેશન પર હશે જ્યારે આ કાળજી વિનાનું પાર્સલ ત્યાં લાવવામાં આવશે અને તેઓ તે પણ જાણતા હતા કે આ કાર્યકર જોશે કે પેકેજ સુધારવા માટે તેના પર યોગ્ય પારદર્શક ટેપ વાપરવી જેથી તે અલગ પડશે નહિ અથવા અવિતરણીય તરીકે નામંજૂર થશે નહિ. આ પછી, તે પૉસ્ટલ કાર્યકરને જરૂરી અજ્ઞાત-સુક્રિતી આપશે આગામી રવિવારે મંદિરે આવાની અને શરણાગત થવાની.

આપણે આ અનુમાનિત વિશે આગળ જઈ શકીએ છીએ, છે કે નહિ? છેવટે આ માણસ પછી પ્રભુપાદના આંદોલનમાં એક અત્યંત પ્રથમ ભક્ત બની ગયો હોત. તેમણે શક્તિશાળી અને પ્રભાવશાળી બનવાના બિંદુએ, પ્રક્રિયાનું અતિશયતાથી અનુસરણ કર્યું હોત. કદાચ તેઓ એટલા પ્રગતિશીલ બન્યા હોત કે ૧૯૭૮ ના અંધાધૂંધી માં તેઓ ભ્રષ્ટ થયા ન હોત. કદાચ તેણે ત્યારે એકલા હાથે સમગ્ર કૌભાંડનીને ઊંધુ કર્યું હોત.
આપણે તે જાણીએ શકીએ નહિ, કારણકે બોક્સને ફરીથી પેક કરવાનો એક વ્યવહારિક નિર્ણય, એક નિશ્ચિત આજ્ઞાના અનાદરમાં, ઘટનાઓની અન્ય ટ્રેનન ગતિમાન કરે છે. અથવા, આને મૂકવાની અન્ય રીત છે. સંભવિત પરિણામો વિશે શું–આ સત્ય નક્કી કરવા માટે અવગણેલ કરી શકાય છે? એક વધુ મહત્વપૂર્ણ તપાસ તે પણ થશે: શું તમામ વાસ્તવિક પરિણામ બહાર પડ્યા છે?

આ પ્રશ્ન ખાસ કરીને “ઇસ્કોન”ને લાગુ પડે છે, તેમના ટૂંકા ગાળાના લાભ, મોટા ભાગે દુરાચારી થઈ ગયા છે. દરમિયાન, ૧૯૭૮ નું પરિવર્તન ૧૯૮૭ નો બીજો રૂપાંતર પામ્યો છે, વર્તમાન ત્રીજા રૂપાંતર માટે મંચ સુયોજિત કરે છે–“ઇસ્કોન”ને હિંદુ બનાવું–જે હવે આપણે અનુભવી રહ્યા છે. પાંચ સર્પાકાર ભંગાણ નિર્માણ માં હોય તેવું લાગે છે.

આમા અપાર્થિવ શરીરના ઇન્દ્રિયો અને તેમ જ મનના બારીક ઇન્દ્રિયોનો સમાવેશ થાય છે.

જીબીસીએ અનાધિકૃત રીતે મોડા શિયાળાની બેઠકમાં એક સમિશ્રિત, નાણાકીય વિચાર સાથે સમગ્ર મહામંડળની કામગીરી બદલવા માટે, જે વ્યવહારિક વાજબીપણું ધરાવતી હોય છે તેમ દેખાય છે,કાવતરું અને યોજના કરી હતી (આ લેખના ઉદઘાટનમાં પોસ્ટ કરેલા એક અવતરણમાં તેનો ઉલ્લેખ આપ્યો છે) જેના પરિણામે(એ જ વર્ષે, સહેજ પાછળથી) આ બંને પત્રો ગવનિ†ગ બૉડી કમિશનરોને સંબોધવામાં આવ્યા હતા.
જેમ અમે એજીસ અને સ્ટેજીસ ઑફ મૅન ઍન્ડ મુવમેન્ટ માં બહાર લઈ આવ્યા છીએ, જોન સ્ટુઅર્ટ મીલ આપણા વર્તમાન આધુનિક યુગનો સ્થાપક છે જે હવે તેના પોસ્ટ આધુનિક ઉતરતા સપ્તકમાં છે. મીલ તમામ માન્યતા અથવા એક પૂર્વસિદ્ધ જ્ઞાનના કોઇપણ ઉલ્લેખ ને હુમલો કરીને ચગદી નાખે છે. તેમણે ધારી લીધું હતું કે તમામ જ્ઞાન માત્ર અનુભવથી જ શોધી શકાય અથવા કે તેમ જ શોધવું જોઈએ. તેઓ એક પ્રયોગમૂલક અને ઉપયોગિતાવાદી હતા; તેમણે એક શીર્ષક સાથે એક પુસ્તક લખી, જેમ કે, ઉપયોગિતાવાદ. વ્યવહારવાદ ખૂબ ઉપયોગિતાવાદી છે, જેમ વિલિયમ જેમ્સના મૃત્યુ બાદ તેમના લખાણો દ્વારા બહાર પુષ્ટિ આપવામાં આવી હતી: “મનના વિકાસનું ભવિષ્ય આમ અગાઉથી ગોઠવવામાં આવે છે, તે દ્વારા જેમ આનંદ અને પીડાની લીટીઓ ચાલે છે. આ રસ નજર કરેલા બાહ્ય સંબંધોને અગ્રેસર હોય છે.” એકત્રિત નિબંધો અને સમીક્ષાઓ

કૃષ્ણકૃપામૂર્તિ એ.સી.ભક્તિવેદાંત સ્વામી પ્રભુપાદના પુસ્તકો માંથી આ અવતરણ, ભક્તિવેદાંત બુક ટ્રસ્ટ દ્વારા કૉપિરાઇટ છે.